Przeciwdziałanie przemocy
Zjawisko przemocy
Przemoc w rodzinie była i jest obecna we wszystkich społeczeństwach bez względu na panujący ustrój polityczny czy też poziom rozwoju gospodarczego. Występuje często i przybiera najróżniejsze formy. W Krajowym Programie Przeciwdziałanie Przemocy w Rodzinie przyjęto następującą definicję przemocy w rodzinie: „Przemoc domowa, zwana też przemocą w rodzinie, jest to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie, skierowane przeciw członkowi rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste powodujące cierpienie i szkody”.
Termin przemoc w rodzinie jest na tyle ogólny, że do bardziej szczegółowych analiz, konieczne jest uwzględnienie typu relacji w jakiej występuje, stąd wyróżnić można:
- przemoc rodziców wobec dziecka,
- przemoc wobec partnera w związku,
- przemoc wobec osób starszych.
Wspólne elementy występujące w różnych określeniach przemocy są następujące:
przemoc dotyczy relacji z bliskimi, w której istnieje nierówny układ sił,
dochodzi do wykorzystywania władzy i siły fizycznej przez silniejszego nad słabszym
obie strony traktują siebie przedmiotowo
spoiwem związku jest lęk ofiary i manipulowanie tym lękiem przez sprawcę, bez liczenia się z prawami, potrzebami i pragnieniami ofiary, w celu jej kontrolowania i posiadania.
Najczęściej wyróżnia się następujące formy przemocy:
- Przemoc fizyczna jest intencjonalnym zachowaniem, niosącym ryzyko uszkodzenia ciała czy zdrowia.
- Przemoc psychiczna występuje często i jest trudna do udowodnienia. Niszczy poczucie własnej wartości i godności, a same ofiary mówią, że jest bardziej raniąca niż fizyczne znęcanie się. Przemoc psychiczna przejawia się poprzez zastraszanie, emocjonalne wykorzystywanie, manipulowanie poczuciem winy itp.
- Przemoc seksualna jest rozpoznawana rzadziej niż przemoc fizyczna. Do niedawna nie mówiło się w kontekście relacji małżeńskich o przemocy seksualnej. Użycie siły do wymuszenia współżycia seksualnego było prawnie i społecznie sankcjonowane. Przemoc seksualna współwystępuje z fizycznym i psychicznym znęcaniem się, groźbami użycia siły, lub emocjonalnym szantażem.
- Zaniedbywanie rozumiane jest najogólniej, jako niezapewnienie lub uniemożliwienie zaspokojenia potrzeb jednostce zależnej. Jest zjawiskiem obejmującym bardzo szeroką skalę zachowań. Może dotyczyć zarówno działań nieświadomych jak i świadomej niemożności działania.
- Coraz częściej spotykamy się również z pojęciem przemocy ekonomicznej, którą rozumiemy poprzez odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych potrzeb rodziny itp.
Skutki doświadczania przemocy:
1. Zespół stresu pourazowego (PTSD) – należy do zaburzeń lękowych, które rozwijają się na skutek przeżycia przerażającego zdarzenia zagrażającego życiu, w tym szczególnie doświadczenia przemocy z okresu wczesnodziecięcego. Osoby cierpiące na zespół stresu pourazowego mają intensywne, niepokojące myśli i uczucia związane z traumą. Z reguły unikają miejsc, osób i rzeczy, które przypominają im o dramatycznych zdarzeniach. Nie mogą zapomnieć krzywdzących przeżyć i muszą się z nimi mierzyć ponownie poprzez retrospekcje lub koszmary. Często odczuwają smutek, przygnębienie, strach lub złość.
2. Depresja – stan, który najczęściej objawia się poczuciem smutku, obniżonym nastrojem, brakiem chęci do działania oraz negatywnym postrzeganiem rzeczywistości. Pierwsze objawy depresji często pozostają niezauważone przez nas samych i naszych bliskich.
3. Syndrom wyuczonej bezradności – stan poddania się, nie podejmowanie działania. Wynika z przekonania, że cokolwiek się zrobi nie będzie to miało znaczenia dla zmiany sytuacji. Przejawia się w biernym znoszeniu przez ofiarę zachowań krzywdzących, pomimo że czasem ma świadomość, że zachowania te są bezprawne, naruszają prawa osobiste i normy społeczne.
Zobacz także: